وابستگی به مواد افیونی یک مشکل اجتماعی بزرگ و پرهزینه است. اگثر مبتلایان به اعتیاد از مصرف کنندگان تزریقی این مواد هستند.بدون درمان وابستگی به افیونی، هزینه های زیادی در رابطه با فعالیت ها ی غیر قانونی،مراقبت پزشکی،معامله دارو،ازدست دادن توان تولید و بهره وری ، افزایش HIV،HCV و دیگربیماری های خونی به همراه دارد.اگرچه جستجو برای یافتن اشکال دیگر درمان در خصوص وابستگی به موادافیونی ((مخدر))ادامه دارد،اما هنوز همان درمان نگهدارنده با متادون Methadone maintenance treatment بیشترین استفاده را به خود اختصاص داده است.متادون یک آگونیست تصنعی مواد افیونی با طول عمر زیاد است که در آزمایشگاه تولید شده و به عنوان نوعی درمان برای وابستگی به مواد افیونی تجویز می شود.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی اعتدال، متادون اولین بار زمان جنگ جهانی دوم در آلمان به عنوان جایگزینی برای مورفین به منظور کاهش درد استفاده شد و پژوهشگران کانادایی در سال 1963 برنامه درمانی نگهدارنده با متادون را طرح ریزی کردند.
نگهدارنده یعنی:قانونی بودن ماده،ارزان و خوراکی بودن آن،طولانی اثر بودن و از بروز علائم محرومیت (خماری)جلوگیری کند.
امروزه متادون تنها ماده افیونی مجاز است که برای درمان طولانی مدت(بیشتر از 180 روز)افراد وابسته به مواد افیونی به کار برده می شود و تاثیر آن بر بدن انسان اثری مشابه مخدرها(کراک،هروئین،تریاک،شیره و.....)دارد.بنابراین متادون فقط برای کنترل محرومیت مواد افیونی مفید است.رویکرد جامع به درمان نگهدارنده با متادون دارای روش و سیاست هایی است که به طرق مختلف و سطوح متنوعی ارائه می شود.این سیاست ها و روش ها عبارتند از:دوز مصرفی متادون،مراقبت پزشکی،مشاوره بیمار و خانواده بیمار،پیشگیری از عود،حمایت در سطح جامعه و کمک رسانی و پشتیبانی.
اما به نظر می رسد عده ای سودجو از این ماده بهره برداری خاص می کنند و به صورت غیر قانونی این ماده را در بازار آزاد خرید و فروش می نمایند.در صورتی که استفاده از این ماده بدون داشتن آگاهی وتحت نظر نبودن مراقبت پزشکی ممکن است ایجاد مسمومیت کند.وعلائمی چون تکلم آهسته و مختل به عبارتی بریده بریده صحبت کردن،کندی حرکات،عدم تعادل و خواب آلودگی،تهوع و استفراغ،تنفس سطحی و کم،کاهش سطح هوشیاری و در نهایت موجب مرگ شود.
لازم به ذکر است در زمان استفاده از متادون نباید این داروها را استفاده کرد: 1- بنزودیازپین ها (دیازپام،لورزاپام ،زاناکس،کلونازپام،آلپرازولام) 2- داروهای افسردگی(آمی تریپتیلین،ایمی پرامین، نورتریپتیلین) 3- الکل 4- نالترکسون5- بوپرنورفین6- داروهای ضد تشنج(کاربامازپین،فنی توئین) 7- داروهای معده (سایمتدین،رانی تیدین)8- آنتی بیوتیک ها9- کدئین ها(استامینوفن کدئین،آ اس آ کدئین)زیرا این داروها بلافاصله ایجاد مسمومیت می کند و در این حالت بهترین روش تماس با اورژانس می باشد.
روشMMT درمانی برای گروه بسیار متنوعی از بیماران مورد استفاده قرار می گیرد.
که این گروه ها ُعبارتند از:
-1افرادی که سابقه استفاده چندین نوع ماده مخدر را دارند.مثل استعمال کوکائین با کراک یا شیشه با کراک که بسیار رایج است.شواهد نشان داده در طول درمان،علاوه بر کاهش مصرف افیونیُ ها استعمال کوکائین،شیشه،الکل و غیره نیز کاهش می یابد.
-2زنان مصرف کننده مواد افیونی در مقایسه با مردان با مشکلات پزشکی،اجتماعی و حمایتی بیشتری مواجه هستند.زنان در معرض خطرات بالاتری برای ابتلا به بیماری های تناسلی،مقاربتی و ویروسHIV وHCVمی باشند.بدنامی اجتماعی زنان استعمال کننده مواد توسط جامعه،باردار بودن زنان و ترس از دست دادن سرپرستی فرزندان مشکلاتی است که زنان مبتلا معمولا دچار آن هستند.
کاهش خطر انتقال HIVبه جنین،مراقبت بهتر پیش از زایمان،کاهش موارد تشنج آبستنی،سندرم ترک نوزادی،افزایش احتمال اینکه نوزاد تحت سرپرستی والدین خود باقی بماند و در آخر افزایش ماندگاری در درمان می باشد.
3- افراد بی خانمان:برای این قشرحمایت و پشتیبانی یک مسئله کلیدی است.مشاوره و آموزش در خصوص جلوگیری از انتقال HIV و HCV و دیگر عوامل بیماری زا خونی کمک به کاهش آسیب اجتماعی می نماید.
4- افرادی که در روستا یا مناطق دور افتاده زندگی می کنند با در دسترس نبودن خدمات درمانی، کمبود درمانگر و پزشک مواجه هستند بنا براین رواج متادون درمانی برای این دسته افراد سودمند می باشد.
-5 متادون درمانی برای بیماران مبتلا به HIVوHCVبسیار مفید است، MMTدرمانی باید طوری ارائه شود که زمینه ارزیابی،کنترل و حمایت را برای این افراد فراهم کرده باشد.برای مثال واکسیناسیون علیه هپاتیت A به بیمارانی که مبتلا به HCVمثبت هستند کمک می کند تا از ابتلا به عفونت های دیگری مصون بمانند.یادآور می شویم زنان در معرض خطر بیشتری برای کسب ویروس HIV می باشند.پس بهتر است بیمار را از خطرات خاصی مثل آبسه،عفونت همزمان با HCV،سینه پهلو باکتریایی و سل و..... آگاه کرد.
6- همچنین متادون برای افرادی که دارای اختلالات سلامت روانی مثل افسردگی حاد،افسرده خوئی،شخصیت ضد اجتماعی،اختلالات اضطرابی،بیش فعال می باشند مناسب است.مردان دارای اختلالات شخصیت ضد اجتماعی بیشتری نسبت به زنان هستند و در عوض زنان در مقایسه با مردان اختلالات اضطرابی و افسردگی بیشتری دارند.
7- افرادی که با بیماری های قلبی،کلیوی وکبدی و... درگیرند و به علت دردهای جسمانی تحمل محرومیت از مواد افیونی را ندارند.
*درمان نگهدارنده و استفاده از متادون دارای مراحل خاصی می باشد که حتما باید تحت نظر پزشک یا درمانگر یا مشاور و با ارزیابی دقیق بیمار انجام شود.
این مراحل عبارتند از:1- مرحله القائی:که در این مرحله تلاش می شود علائم محرومیت بیمار کنترل شود و معمولا یک ماه به طول می انجامد،علائمی چون:خمیازه،آب ریزش بینی،عطسه،اسهال و استفراغ،درد عضلانی و استخوانی و بی قراری در این دوره با بیمار همراه است.
2- مرحله تثبیت:هدف در این مرحله تثبیت دوز مصرفی بیمار وکنترل وسوسه و ولع مصرف می باشد،طوری که وسوسه به کمترین مقدار می رسد که معمولا 2 ماه به طول می انجامد.علائم خماری کاملا برطرف شده یا به حداقل ممکن رسیده است و دیگر خطر خواب آلودگی و مسمومیت وجود ندارد و در صورت مصرف مواد توسط بیمار در این مرحله احساس نشئگی به وجود نمی آید.
3- مرحله نگهدارنده:این مرحله را می توان تا چند سال ادامه داد و در این مرحله بیمار بهتر است به دنبال بازتوانی روانی و اجتماعی خود باشد و تغییرات اساسی در شیوه زندگی خود ایجاد نماید.
جا دارد به منافع بالقوه در درمان نگهدارنده با متادون هم بپردازیم.بررسی شواهد نشان می دهد که درمان نگهدارند با متادون در کاهش موارد زیر موثر می باشد :
1- استفاده از مواد افیونی دیگر
2- استفاده از مواد محرک و توهم زا
3- استرس دائمی مصرف مواد افیونی غیر مجاز
4- تزریق و خطر انتقال ویروس HIV و HCV وSTD (بیماری های مقاربتی)
5- مرگ و میر و حبس و در نهایت زمان کمتری را صرف استعمال و ترک های نا موفق مواد مخدر می کنند
درمان نگهدارنده با متادون در بهبودی موارد زیر موثر است:
1- سلامت روانی و اجتماعی2- عملکرد اجتماعی3- ارتقاء کیفیت زندگی
پریسا افکار - درمانگر اعتیاد