غفلت از موسیقی حلال

 پایگاه خبری تحلیلی اعتدال؛   مسئولان و برنامه‌ریزان فرهنگی لازم است بدانند که انسان موجودی است اجتماعی، نوع‌دوست و نوگرا و انتخابگری است آزاد. از روی اراده و باقدرت انتخابگری که دارد نیازهای روحی و روانی خود را برآورده می‌سازد و به جاذبه‌های فطری و حتی نیازهای غریزی و ذاتی پایبندی دارد.

هر چند که در موارد بسیاری هم دیده شده که راه را از چاه باز نمی‌شناسد و دچار غفلت می‌شود و بدین‌جهت است که همانند نیازمندی او به پزشک جسم، نیازمندی شدید به طبیب روح و روان دارد و به مصداق آیه قرآن «فَلِیَنْظُرِ الانسان اِلی طَعامِهِ» باید به خوراک خویش بنگرد، هم خوراک جسمی و هم خوراک روحی خود را به درستی و عالمانه وارسی کند.

امام خمینی (ره) به عنوان طبیب روحی و روانی مردم و جوانان با درک درست از نیازهای هم‌نوعان خودش از راه آرمان‌گرایی و واقع‌بینی توانست فرهنگ دینی منطبق بر فطرت و نیازهای درونی متنوع انسانها را شناسایی و نسخه درمان عرضه کند.

آن یار سفر کرده و عاشق که احیاگر اسلام ناب محسوب می‌گردد بیش از همه عالمان و مراجع تقلید دینی دیگر، توانست فرهنگ صحیح اسلامی را به دور از افراط و تفریط ترویج نموده و ضمن خرافه‌زدایی از دین، آموزه‌های دینی را در رفع نیازهای عاطفی و روانی جامعه به کار بزند و با تأکید بر مبانی عرفانی، فلسفی و ادبی ماهیت اثرگذار و سازنده دین را در زندگی مردم و جوانان عینیت ببخشد.

نخبگان دردآشنای حوزه‌های علمیه و نسل جوان دانشگاهی بهتر از هر کس دیگر می‌دانند که امام (ره) نه وامدار شرق بود و نه غرب و می‌دانند که او در خدادوستی و نوع‌دوستی زبان‌زد خاص و عام بود و در این میان توجه عمیق و آینده‌نگرانه‌اش به ضرورتها و نیازهای روز مردم و جوانان باعث شده بود که سیاستهای دینی، فرهنگی و اجتماعی خودش را بر اصلاح و هدایت مردم استوار سازد و ارشاد آنان به راه نجاتبخش در کوتاه‌مدت و درازمدت را منظور نظر قرار بدهد.

سیره عملی او الگوی عینی انسان موحد و خودساخته را تداعی می‌کرد. فتاوا و رهنمودهای او گره‌گشا بود و مردم و جامعه را از پس‌روی، اعوجاج و تحجر باز می‌داشت. ادب و معرفت دینی ارائه شده از سوی ایشان جامعه را به تعالی وامی‌داشت. سروده‌های عرفانی و اثرگذارش عشق حقیقی انسان به خالق هستی را تصویر می‌کرد.

در یگانه و منحصر به فرد بودنش در این رابطه همین بس که در میان مراجع عظام تقلید تنها کسی است که از خود دیوان شعر به یادگار گذاشت. او بر فنون موسیقی و روشهای شنیداری تسلط داشت و می‌دانست که اقتضاهای وجودی انسان در شکل مثبت و از جمله نیاز او به موسیقی و شعر بر فطرت الهی بشر انطباق دارد و نباید آن را کتمان کرد و لازم است فقط به آن جهت داده شود. زیرا که رابطه معناداری میان گرایش به موسیقی فاخر با کاهش آسیب‌های اجتماعی مردم بویژه نسل جوان وجود دارد.

او به خوبی می‌دانست که در فرهنگ عمومی ملت ایران بویژه در فرهنگ شنیداری این ملت نمونه‌های مختلفی از موسیقی، از قبیل آواهای تعزیه، حماسه و رزم، منقبت، دعا و مناجات و غیره وجود دارد، و غزل‌خوانی و غزل‌سرایی از خصیصه‌های مهم مردم ایران است و این مطلب نه تنها در زندگی و حیات فکری او مغفول واقع نشده بود که خود مروج آن محسوب می‌شد و در کنار عبادت و فقاهت هنر شعر و سروده عرفانی عاملی سازنده برای او و دوستدارانش بود.

رابطه سلوکی و معنوی او از این حیث با فرزندش مرحوم حاج احمد آقا و عروسش امری است آموزنده و ماندگار. امام (ره) به عنوان استاد و مدرس فلسفه و عرفان به خوبی می‌دانست که چگونه یک غزل یا یک رباعی کوتاه کمبودهای درونی انسان را ترمیم می‌کند و باعث آرامش می‌گردد. وبدین جهت است که خود ایشان در این رابطه خوش درخشیده و صداقت و راستی را درمواجهه با خدا و صاحب عشق حقیقی، شهد‌جان، ساخته و از هر آنچه که رنگ تعلق بگیرد خود را آزاد نموده است.

روشن است که منظور نظر قراردادن راه طی شده توسط امام (ره) و بکار بردن سرودهای او در آهنگ‌ها و نواهای موسیقی ایرانی ضرورتی است که نباید از آن غافل شد. شاگرد برجسته، عاشق و خود ساخته او آیت‌ا... جوادی آملی در این رابطه گفته است: «آهنگ‌هایی است که فرشته منشی را در آدم احیاء می‌کند و به انسان سبکباری می‌دهد و بشر را از شهوت و غضب دور می‌کند » این نوع از آهنگ‌ها و موسیقی‌ها که کم هم نیستند باید مورد شناسایی و استفاده قرار بگیرند چیزی که از سرمایه‌های فرهنگی ما ایرانیان محسوب می‌گردد و در دنیا جاذبیت‌های خاص خودش را دارد.

آیت‌ا... جوادی آملی با بیان اینکه خواندن غزل‌ها و مناجات‌ها با صدای خوب خصیصه بارز ما ایرانیان است ضمن مخّرب معرفی کردن موسیقی‌های شهوت برانگیز و تحریک کننده از موسیقی مثبت و مشروع یادی کرده و فرموده است: ابن سینا رحمه‌ا... علیه در نمط (9) نهم کتاب اشارات خود می‌نویسد: گاهی عارف به (نغمه رخیم) یعنی آهنگ ملایم نیاز دارد تا او را متعظ کند و اضافه می‌کند که در درس مرحوم الهی قمشه‌ای قدس‌سّره وقتی به این قسمت از شرح اشارات رسیدیم از استاد اجازه گرفتیم تا جناب آقای ربانی خراسانی که از علماء بزرگ تهران بود هر شب پس از درس یکی از غزل‌های استاد را برای ما بخوانند که ایشان هم اجازه دادند او می‌گوید: در فرهنگ شیعی ما، مستحب است کسی که اذان می‌گوید (صیّت) یعنی خوش صوت باشد تا نیاز قوه سامعه تأمین شود. اشعار خوبی هم وجود دارد که اگر با صدای خوش خوانده شود این نیاز انسان را تأمین می‌کند .

نتیجه اینکه موسیقی یک نیاز است و مجریان فرهنگی و مسئولان مربوطه برای برآورده ساختن چنین نیازی باید همّت و کوشش کنند و از تفکرهای متحجرانه صاحبان افکار جامدی که درصدد انکار موسیقی بطور مطلق هستند نترسند و نگذارند کار فرهنگی مثبت برای مردم با کارهای نابجا اشتباه گرفته شود. رفتارهایی که حرکت‌های فرهنگی نظام را در بعضی از حوزه‌ها با بن‌بست مواجه کرده و باعث شده به شکل زیرزمینی و در مواردی هم بصورت آشکار نابسامانی‌های فرهنگی و اجتماعی را دامنگیر جامعه و بویژه جوانان نماید و خطر انحراف آنان را تهدیدگر باشد.